راهنمای سفر به استان مرکزی

این استان با مساحتی معادل ۲۹٬۵۳۰ کیلومتر مربع حدود ۱٬۸۲ درصد از مساحت کل کشور را به خود اختصاص داده‌است. بر اساس آخرین تقسیمات کشوری، استان مرکزی دارای ۱۲ شهرستان، ۲۳ بخش، ۳۲ شهر، ۶۶ دهستان، ۱٬۳۹۴ آبادی دارای سکنه و ۴۶ آبادی خالی از سکنه‌است.

آب و هوای استان

آب و هوای استان به علت وجود کوه‌های مرتفع، مجاورت با حاشیه مرکزی ایران، همجواری با بخشی از منطقه حوض سلطان، کویر میقان و حوزه‌ی آبریز دریاچه‌ی نمک و همچنین قرار گرفتن در محل تلاقی دو رشته کوه البرز و زاگرس، دارای آب و هوایی متنوع است.

صنایع دستی

در اکثر شهرستان‌های استان مرکزی صنایع دستی مختلفی وجود دارند که بیشتر آنها خاص عشایر منطقه اند.

از میان مهم‌ترین صنایع دستی استان، موارد زیر را می‌توان نام برد: 

فرش ساروق، اراک و محلات، قالیچه‌ی ساوه، گلیم و جاجیم تفرش، گیوه‌ی سنجان و محصولات مسی که در شهرهای استان تولید می‌شود.

جاذبه‌های گردشگری استان مرکزی

شهرستان اراک :

جاذبه‌های طبیعی

شهر اراک به سبب داشتن آب و هوای کوهستانی با زمستان‌های سرد و تابستان‌های معتدل، دارای چشم‌اندازهای طبیعی متنوع و جذابی است.

مسیرهای دسترسی به تالاب میقان:

شمال شرقی اراک در دشت فراهان، جاده‌ی اراک به فرمهین، دوراهی داوود‌آباد، ۲۰ کیلومتری شمال و شمال شرقی اراک، دشت گیاهان قره‌داغ در ضلع جنوبی جاده نمایان است.

جاده‌ی اراک به فرمهین، شهر داوودآباد، روستای ده‌نمک، جنوب روستا، بعد از عبور از مزارع کشاورزی به دریاچه‌ی نمک و کویر میقان می‌رسیم.

غار سفید‌خانی (عین هو) در ۱۸ کیلومتری جنوب غربی شهر اراک در کوه سفیدخانی از توابع شهر سنجان واقع شده است.

‌غارهای انجدان در ۳۷ کیلومتری جنوب شرق اراک، روستای انجدان،در دامنه‌ی کوه چشمه‌بین قرار دارند.

منطقه‌ی حفاظت‌شده‌ی هفتاد قله به مساحت ۸۱۱۲۵ هکتار در فواصل مکانی ۳۰ کیلومتری در شمال خمین، ۱۵ کیلومتری شمال غرب محلات، ۳۵ کیلومتری شمال غرب دلیجان و ۲۵ کیلومتری شرق اراک، جاده‌ی اصلی قم- اراک، روستای ابراهیم‌آباد، روستای شهسواران قرار دارد.

باغ وحش و پارک جنگلی شهید باهنر در ابتدای جاده‌ی تهران واقع شده‌اند.

پارک جنگلی شهید رجایی در کیلومتر ۵ جاده‌ی فراهان قرار دارد.

جاذبه‌های روستایی

آرامگاه های شاه غریب و شاه قلندر دو تن از پیشوایان فرقه‌ی اسماعیلیه به لحاظ معماری بسیار جالب و از آثار دوره‌ی تیموری و صفویه هستند.

روستای هزاوه در ۱۶ کیلومتری شمال غربی شهر اراک قرار دارد. این روستا از شمال شرقی به تپه هزوشن از جنوب به دره مون و دره گهور محدود می‌شود. روستای هزاوه از سطح دریا ۱۹۵۰ متر ارتفاع دارد. آب‌و‌هوای آن در فصل‌های بهار و تابستان، معتدل و در زمستان، سرد است. آثار تاریخی به‌جامانده در این روستا به دوره‌های اشکانی و ایلخانی باز می‌گردد. روستای هزاوه از مراکز تولید انگور در استان مرکزی به حساب می‌آید.

منطقه‌ی گردشگری کویر و تالاب میقان با مساحت ۵۰۰ هکتار در ۱۵ کیلومتری شمال شرقی اراک واقع شده است. دراین تالاب، قریب به ۱۶درصد از پرندگان کشور و۵۲ گونه‌ی گیاهی وجود دارند و چاله‌های جمع‌آوری نمک این منطقه، دارای قدمت تاریخی هستند.

جاذبه‌های تاریخی، مذهبی، فرهنگی

مجموعه‌ی تاریخی بازار اراک که به دوران قاجار تعلق دارد یکی از دیدنی های تاریخی شهر اراک است. مدرسه ی امام خمینی یا سپهداری نیز بنایی متعلق به دوره ی قاجار است و در بافت قدیم شهر، در بازار و در گذز سپهداری واقع شده است.

از میان سایر جاذبه های گردشگری تاریخی اراک اماکن دیدنی زیر را می توان نام برد:

مقبره‌ی آقا نورالدین عراقی و کلیسای مسروپ مقدس مربوط به دوره‌ی قاجار، امامزاده ابراهیم(ع)، امامزاده محمد عابد(ع) و بنای تاریخی کاروانسرا مربوط به دوران صفویه، امامزاده ۷۲ تن ساروق مربوط به قرن ششم، امامزاده حواخاتون(ع) و بقعه پیر مرادآباد مربوط به دوران سلجوقی و امامزاده عبدالله مربوط به دوران ایلخانی، مسجد سید‌ها، امامزاده محمد شهسواران، امامزاده احمد هزاوه، امامزادگان سنجان، منزل تاریخی و موزه‌ی صنایع دستی حسن پور، حمام تاریخی چهار فصل- موزه‌ی مردم‌شناسی، موزه‌ی سلطان‌آباد، منزل تاریخی خاکباز، موزه‌ی مفاخر.

حمام تاریخی چهار فصل

مدرسه سپهداری

امکانات اقامتی:

هتل امیرکبیر در مجتمع تفریحی توریستی امیرکبیر

هتل زاگرس در خیابان شهید قدوسی

هتل معلم در مجتمع فرهنگیان

هتل پیام در فاز یک شهرک شهید بهشتی

رستوران‌های سنتی و سفره‌خانه‌ها:

سفره‌خانه‌ی سنتی کوهستان در مجتمع سیاحتی امیرکبیر

سفره‌خانه‌ی سنتی پارسیان در خیابان محسنی، سرای مهر

سفره‌خانه‌ی ارگ در میدان ارگ

سفره‌خانه‌ی پاسارگاد در شهر صنعتی خیابان پامچال

سفره‌خانه‌ی سلطان در شهر صنعتی

شهرستان خمین:

جاذبه‌های طبیعی

رودخانه‌ی خمين از ارتفاعات جنوب غربی و غرب خمين سرچشمه می‌گيرد. ساحل رودخانه در زمان پرآبی به عنوان تفرجگاه مردم مورد استفاده قرار می‌گيرد.

كوه بوجه در جنوب شهر خمين به شكل مخروطی خودنمايی می‌كند. كوه بوجه برای مردم خمين فقط يك كوه نيست بلكه مكانی است برای نمايش فرهنگ و آداب و رسوم کهن اين سرزمين. تعدادي از مراسم بومی و آيينی این شهرستان در دامنه‌ی این کوه اجرا می‌شود.

جاذبه‌های تاریخی، مذهبی، فرهنگی

از میان جاذبه‌های گردشگری تاریخی خمین، موارد زیر را می‌توان نام برد:

بيت تاريخی حضرت امام خمينی (ره) مربوط به دوران قاجاریه واقع در خيابان امام خمينی، تیمچه‌ی بازار، امامزاده اسماعيل،  برج خاندان بیات، سنگ‌نگاره‌های روستای آشناخور، سنگ‌نگاره‌های جباده و سنگ‌نگاره‌های تيمره.

سنگ‌نگاره‌های تيمره

امکانات اقامتی:

هتل امام رضا (ع) در میدان مدرس

شهرستان ساوه:

از آن جایی‌ که شهر ساوه بر سر راه‌های مهم و باستانی قرار داشته و پایتخت‌ها و مناطق مهم را به یکدیگر وصل می‌کرده و زمانی نیز بخشی ازجاده‌ی مهم ابریشم به حساب می آمده، از اهمیت بسزایی برخورداربوده است .

مسجد جامع در جنوب شهر ساوه و در سمت چپ خیابان سلمان ساوجی قرار دارد. بنای این مسجد را باید بخشی از یک مجموعه‌ی معماری شامل بناهای مذهبی، فرهنگی، اقتصادی به شمار آورد که آثار ویرانه‌های سایر بخش‌ها را در کنار و اطراف آن می‌توان جستجو کرد. بنایی با این شکوه و عظمت قطعا نمی‌توانسته بدون ارتباط و پیوستگی با بناهای همجوار خود چون آب‌انبار، حمام ، و کاروانسرا و راسته بازار باشد.

از میان سایر بناهای تاریخی ساوه می‌توان موارد زیر را نام برد:

مسجد سرخ، قیزقلعه، پل سرخده، قلعه آردمین، آب‌انبار باغ شیخ، آب انبار شاه عباس، مقبره‌ی سید اسحاق، کاروانسرای آوه و امامزاده سید هارون.

امکانات اقامتی:

هتل کاوه شهر صنعتی کاوه

هتل صدرا خیابان شهید مطهری

رستوران‌های سنتی و سفره‌خانه‌ها:

سفره‌خانه‌ی سنتی پاسارگاد در خیابان شریعتی

شهرستان کمیجان :

جاذبه‌های طبیعی و روستایی:

در شهرستان کمیجان روستای تاریخی وفس به عنوان روستای نمونه و هدف گردشگری انتخاب شده است. کوچه‌باغهای پیچ‌درپیچ با درختان سایه‌دار، جلوه‌ی بسیار زیبایی به روستا بخشیده است. ارتفاع وفس از سطح دریا ۲۲۰۰ متر است. آب و هوای آن معتدل و کوهستانی است. بناهای زیارتگاهی امامزاده یحیی و امامزاده اسماعیل و امامزاده شاهزاده حسین در روستای وفس، نشانه های قدمت تاریخی این روستا است.

جاذبه‌های تاریخی، مذهبی، فرهنگی:

بافت قدیمی و تاریخی روستای وفس، امامزاده شاهزاده حسین وفس، قلعه خاندان بهادری قاجار

شهرستان تفرش :

جاذبه‌های طبیعی و روستایی:

منطقه‌ی کوه باران تا مرکز شهرستان حدود ۱۰ کیلومتر فاصله دارد و در جاده‌ی بازرجان – رودبار در روستای کریان قرار گرفته است.

چشمه‌ی آب معدنی گراو به فاصله‌ی ۵ کیلومتری شهرستان تفرش بین دو روستای کبوران وطراران واقع شده است. آب این چشمه‌ی معدنی دارای خواص درمانی است. گراو متشکل از چند قسمت در سطح زمین است که آب از آن جا به حالت جوشش از سطح زمین خارج شده و در یک قسمت نیز آب همراه گاز کربنیک فراوان از منفذی خارج می‌شود. آثار به‌جا‌مانده در اطراف چشمه (یک چهار دیواری)، نشان می‌دهد که در گذشته به طور گسترده به عنوان حمام از آن استفاده می‌شده است.

غار علی‌خورنده یکی دیگر از جاذبه‌های طبیعی تفرش است که در فاصله‌ی ۵۰۰ متری روستای کوهین واقع شده است.

جاذبه‌های تاریخی ، مذهبی و فرهنگی:

مسجد ششناو و آب انبار بلور مربوط به دوره ی قاجار، تکیه ی زاغرم مربوط به دوران صفویه، قلعه‌ی حیدری، آرامگاه امامزاده محمد (ع)، خانه‌ی عباسقلی خان میر‌پنچ، امامزاده شاهوارق و بقعه‌ی امامزاده مهدی ملقب به ابوالعلی.

مقبره ی پرفسور حسابی، پدر علم فیزیک نوین ایران در محله ی طرخوران تفرش واقع شده است.

مقبره ی پرفسور حسابی، پدر علم فیزیک نوین ایران

امکانات اقامتی:

هتل پردیسان در میدان آزادی

مجتمع اقامتی توریستی یاس سفید

رستوران‌های سنتی و سفره‌خانه‌ها:

سفره خانه ی سنتی هفت‌خان در محله‌ی طرخوران

سوغات تفرش

شهرستان محلات:

جاذبه‌های طبیعی و روستایی:

آبگرم محلات: در شمال شرقی محلات و در دامنه‌ی ارتفاعات ۱۶۳۵ متری کوه خورزن، مجموعه‌ای از چشمه‌های طبیعی آبگرم و معدنی با آبدهی بالا قرار دارد که از اعماق زمین با درجه حرارت حداقل ۵۰ درجه‌ی سانتیگراد به سطح زمین جاری می‌شود. این آب‌ها که از روی مواد مذاب داخل زمین همراه با گازهای عمدتا گوگردی به سطح زمین می‌آید دارای خواص مختلف طبی و درمانی است.

مجموعه‌ی آب‌درمانی محلات دارای امکانات بهداشتی، استخر و حمام‌های خصوصی مجهز به وان‌های شست‌و‌شو، رستوران، کافی‌شاپ و اقامتگاه مناسب برای گردشگران داخلی و خارجی است. منطقه‌ی آبگرم محلات در فاصله‌ی ۲۵ کیلومتری تا مرکز شهرستان واقع شده است .

راه دسترسی : جاده‌ی محلات به دودهک، کیلومتر ۱۵، مجموعه آبهای گرم محلات

سرچشمه‌ی محلات: یکی از چشمه‌های پرآب طبیعی استان مرکزی، سرچشمه‌ی محلات است که در شمال این شهر در دامنه‌ی رشته‌کوه هفتاد قله قرار دارد. با توجه به اینکه این سرچشمه در بلندترین نقطه‌ی شهری محلات قرار گرفته، مکانی بسیار مناسب و خوش‌آب‌و‌هوا را برای گردشگران داخلی و خارجی فراهم نموده است. در مجموعه‌ی سرچشمه امکانات جدیدی از قبیل اقامتگاه، استراحتگاه، رستوران، کافی‌شاپ، سفره‌خانه‌ی سنتی، شهربازی مرکز فروش گل و گیاه، مرکزنمایشگاهی و سکوهایی جهت نصب چادر و کمپینگ ساخته شده است. این منطقه در مساحت ۱۰۰ هکتاری جزء مناطق نمونه گردشگری قرار گرفته است .

جاذبه‌های تاریخی ، مذهبی و فرهنگی:

بند و پل نیم‌ور که مربوط به دوره‌ی ساسانی است در یازده کیلومتری غرب شهر نیم‌ور و از توابع شهرستان محلات و در منتهی‌الیه حد غربی روستای باقرآباد قرار دارد. پل نیم‌ور برروی رود لعل‌وار، از مهم‌ترین رودخانه‌های استان مرکزی احداث شده و از اعجاب‌انگیز‌ترین نمونه‌های معماری کهن این مرزوبوم است.

قدمت ستون‌های سنگی خورهه به دوران اشکانی باز می‌گردد. این مجموعه در شمال شرق محلات و در مجاورت روستای خورهه واقع شده‌است. در جریان حفاری‌های باستان‌شناسی این مجموعه، تعدادی سفال و چند تکه نقره متعلق به دوره‌ی سلوکیان کشف شد.

آتشکده‌ی آتشکوه نیم‌ور مربوط به دوران ساسانی است و در هشت کیلومتری جنوب شرقی نیم‌ور در سه‌راهی قدیمی نیم‌ور به رباط ترک و اصفهان قرار دارد. این بنا در دامنه‌ی یک رشته‌کوه و در حاشیه‌ی جنوبی روستای آتشکوه ساخته شده و از دو بخش ایوان و چهار‌طاق تشکیل شده است.

امکانات اقامتی:

خانه‌های استیجاری آبگرم

مهمانسرای جهانگردی آبگرم

هتل اقصی در خیابان معلم

رستوران‌های سنتی و سفره‌خانه‌ها:

سفره‌خانه‌ی سنتی خاطره‌ها در میدان بسیج بلوار آیت‌الله خامنه‌ای

سفره‌خانه‌ی سنتی سوته‌دلان در میدان بسیج

شهرستان دلیجان:

جاذبه‌های طبیعی و روستایی:

آبشار گیسو در ۳ کیلومتری شمال غرب شهر نراق در مزرعه‌ی بهشت‌آباد واقع است. گردشگران در ایام بهار و تابستان به این منطقه روی می‌آورند و در حال حاضر به عنوان پارک کوهستانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در مسیر اراک دلیجان سد ۱۵ خرداد قرار گرفته است. مجتمع تفریحی و فرهنگی سد ۱۵ خرداد با مساحتی در حدود ۵۰ هکتار در ۱۵ کیلومتری مرکز شهرستان واقع شده است. سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری در حال تکمیل مجتمع فرهنگی و تفریحی در کنار سد است و این منطقه از جمله مناطق نمونه‌ی گردشگری محسوب می‌شود.

غار نخچیر در فاصله‌ی ۸ کیلومتری شمال دلیجان و در منطقه‌ای به نام چال نخچیر واقع شده است. این غار در دامنه‌ی کوهی کم‌ارتفاع قرار داشته و دسترسی به آن آسان است. غار، دارای یک شاخه‌ی اصلی و چندین شاخه‌ی فرعی بوده و از طریق راه همواری می‌توان به راحتی در غار حرکت کرد. درون غار عموما کریستالیزه بوده و از سنگ‌های تزئینی زیبا تشکیل شده است. کف و دیوارهای غار پوشیده از بلورهای اسفنجی است که از این جهت یکی از غارهای زیبای کشور به شمار می‌رود. علاوه بر این، غار دارای دالان‌ها و دهلیزهای بسیاری بوده که زیبایی خاصی به آن بخشیده است.

منطقه‌ی غار نخجیر در مساحت ۳۰۰ هکتار و در فاصله‌ی ۲۰ کیلومتری تا مرکز شهر واقع شده است. این منطقه جزء مناطق نمونه‌ی گردشگری محسوب می‌شود.

بهار اردهال در مساحت ۳۰ هکتار در ۲۵ کیلومتری مرکز شهر واقع شده است. پرورش گل و مراسم گلاب‌گیری در این روستا از جاذبه‌های گردشگری این منطقه است. علاوه بر آن، مراسم قالی‌شویان در این روستا با شور و حالی خاص برگزار می‌شود.

جاذبه‌های تاریخی ، مذهبی و فرهنگی:

بازار و کاروانسرای شمس‌السلطنه: قدمت این بنا به دوره‌ی قاجار می‌رسد که توسط فردی به نام محمد نراقی ساخته شده و بعدها به شمس‌السلطنه دختر ایشان ارث رسیده است. پس از فوت مرحوم شمس‌السلطنه ورثه محترم ایشان بنای مذکور را وقف تحصیل افراد بی‌بضاعت نموده‌اند. این مجموعه شامل راسته بازار، تاجرسرا و کاروانسرا است.

مسجد امام حسن (ع) از قدیمی‌ترین مساجد استان مرکزی است که قدمت آن به قرن دوم و سوم هجری قمری می‌رسد. این مسجد در یکی از قدیمی‌ترین محله‌های شهر به نام محله پایین قرار گرفته است. در حیاط این مسجد درخت چناری وجود دارد که قدمت آن به بیش از ۵۰۰ سال باز می‌گردد.

کاروانسرا و پل دودهک متعلق به دوران صفوی: این کاروانسرا در شمال شرقی محلات و در مسیر جاده دودهک به دهستان خورهه و نزدیک جاده‌ی آسفالته قم به دلیجان قرار گرفته است. در چهار گوشه آن برج‌های مراقبتی ساخته شده است. پل دودهک نیز بر روی رودخانه‌ی قمرود زده شده و دارای چهار دهانه‌ی متقارن است. عرض پل حدود ۳ متر است که در دو طرف آن دیوارهایی به ارتفاع ۱ متر ساخته شده است.

امکانات اقامتی:

هتل سبز کارون، خیابان امام خمینی

هتل الماس، میدان امام خمینی

رستوران‌های سنتی و سفره‌خانه‌ها:

مجتمع تفریحی خدماتی همای سعادت

رستوران بعثت، خیابان امام خمینی

شهرستان شازند:

جاذبه‌های طبیعی و روستایی:

پیست اسکی پاکل در گردنه‌ی روستای پاکل واقع در جنوب شهر شازند قرار گرفته است. این پیست از شازند ۲۰ کیلومتر و از اراک ۵۰ کیلومتر فاصله دارد و در کنار جاده‌ی آسفالته‌ی شازند به هندودر قرار گرفته است. ارتفاع این نقطه از سطح دریا ۱۲۰۰ متر و طول آن ۵ کیلومتر است.

سراب عباس آباد در شرق شهر شازند و در دامنه‌ی شمالی کوه راسوند و جنوب دشت شازند قرار دارد. این چشمه به سمت روستاهای عباس‌آباد و اکبرآباد جریان دارد. در سرچشمه‌ی آن با مساعدت سازمان میراث فرهنگی و اجرای شهرداری، پارک بزرگی احداث شده است.

سراب اسکان: در دامنه‌ی کوه لجور، در شمال غرب شهر شازند و در نزدیکی روستای اسکان، این چشمه واقع شده است. متوسط آبدهی آن ۲۰۰ لیتر در ثانیه است که مورد استفاده‌ی کشاورزی روستای اسکان ومناطق اطراف قرار می‌گیرد.

راه دسترسی: جاده‌ی اراک بروجرد،۱۹کیلومتری شمال غربی شهر شازند، روستای اسکان، بین لجور ورودخانه‌ی شراء

شهرستان آشتیان:

جاذبه‌های طبیعی و روستایی:

سد و قلعه‌ی علی نقی بیک: ۲ کیلومتری شرق شهر آشتیان

پارک جنگلی کوه آشتیان: ارتفاعات اطراف آشتیان

جاذبه‌های تاریخی ، مذهبی و فرهنگی:

از میان جاذبه های گردشگری تاریخی و فرهنگی آشتیان، موارد زیر را می‌توان نام برد:

امامزاده بی بی فاطمه صغری(ع) در روستای سیاوشان، امامزاده عبدالله(ع) در روستای آهو، پل تاریخی سیاوشان، امامزاده فاطمه صغری(ع) در روستای سیاوشان، غار تاریخی لنجرود در دهستان گرکان و ۵/۲کیلومتری شمال آشتیان، آسیاب جفتی، منزل دکترعبدالعظیم قریب در روستای گرکان، منزل میرزاحسن آشتیانی، منزل تاریخی هدایت الله وزیردفتری (موزه‌ی آشتیان)، منزل تاریخی معتمدالایاله، موزه‌ی صنایع دستی جنب بازار تاریخی.

رستوران‌های سنتی و سفره‌خانه‌ها:

سفره‌خانه‌ی سنتی کوچه‌باغ در خیابان ولیعصر

شهرستان زرندیه:

جاذبه‌های طبیعی و روستایی:

شهرستان زرندیه به علت داشتن ارتفاعات، شرایط توپوگرافی و وجود دامنه‌ها، دارای جاذبه‌های طبیعی متعددی است. این شهرستان در محل تلاقی دو رشته‌کوه البرز و زاگرس واقع شده است. ویژگی‌های طبیعی شهرستان زرندیه و وجود رشته‌کوه‌های متعدد، امکان کوهنوردی را برای علاقمندان فراهم کرده است.

کوه قلیچ بلندترین قله‌ی ارتفاعات بخش مرکزی زرندیه است. ارتفاع این کوه به ۳۱۷۰ متر می‌رسد. از دیگر کوه‌های مهم شهرستان زرندیه می‌توان از کوه های تکی‌داغی (واقع در بخش مرکزی شهرستان زرندیه)، کوه اینجه قاره و کوه اردونشین را نام برد. کوه شاهپسند در اراضی مرزی شهرستان زرندیه و ساوه جای گرفته است. این کوه در شمال غربی استان با ارتفاع ۲۷۵۰ متر واقع شده است.

جاذبه‌های تاریخی ، مذهبی و فرهنگی:

امامزاده عبدالمطلب پیگ مربوط به قرن ۸ و ۹، تپه گبری الویر، حمام کلبعلی خان خلج مربوط به دوران زندیه، حمام الویر، مسجد اعظم، امامزادگان محمد باقر و احمد باقر(ع) و تپه سنگ تاریخی.